User:Jhellingman/Dutch Guidelines

General Guidelines for Dutch text

In addition to the general guidelines in English, we deal here with a number of issues that occur in Dutch texts regularly. Note that the text of the English and Dutch guidelines differ on purpose and focus on areas that a English speaker or Dutch speaker, respectively, may need guidance with.

Proofing

Old spelling: here we follow the general rule that the spelling should stay as it is in the original. We will not attempt to modernize the text, because this is a lot of work, and involves a lot of editorial decisions.

Spell checkers: be very careful with spell checkers, especially now that they are build in into browsers. Do not automatically or habitually change old spellings to modern spellings, even if they are suggested by the spell checker.

Spelling changes in hyphenated words: In a few cases, Dutch can change the spelling of a word when it is hyphenated. When recombining hyphenated words, the original spelling should be restored. Most commonly, the diaresis will be removed: geïllustreerd is hyphenated as ge-illustreerd. Other cases are café-tje which becomes cafeetje and auto-tje which becomes autootje. (This also occurs in German according to the old spelling rules: bak-ken becomes backen.) If you are not sure about hyphenation, let it stand with a star.

Mistakes in the source: When you come across an apparent mistake in the source, please mark it as follows: mistake[**typo: correction]. Add a question mark if you are not sure. There is no need to mark old spellings that way.

Spaced dashes: Constructions with a space following a hyphen, like appel- en perenbomen, are very common in Dutch. Don't remove the space after the hyphen in such cases. This can appear at the end of a line. To avoid confusion, you can move the word "en" (or "of") to the line above as to not have a dash at the end of the line.

The Dutch IJ: The Dutch digraph ij is capitalized as a single unit, that is, it becomes IJ. Do not represent this with Ij, as this is wrong (Although it can be seen in some Belgian prints, in which case it should be retained). Some Anglo-centric software will automatically make this change, much to the annoyance of Dutch speakers, and will have to be educated to behave itself. In letter-spaced text, it is treated as a single letter as well. (In HTML versions of Dutch texts, I may use the special Unicode point available for the Dutch ij where the two-letter pair may lead to undesired behavior; otherwise I will simply represent it with IJ or ij, as is normal in Dutch. Proofers are not expected to mark the ij in any special way.)

The initial apostrophe: The Dutch article het is often shortened to 't, and, when it appears at the beginning of a sentence, this shortened form will not be capitalized, but the following letter will be, leading to sentences like 't Loopt de spuigaten uit. You can also come across 's, and also 'n, 'm, 'k and 'r is sometimes seen. ('k Schop 'm d'r 's 'n keer in is a Dutch sentence showing most of them) These are not single opening quotes. They are abbreviations for des or eens, een, hem, ik, and er, respectively. Let them stand as they are. Do not try to expand them. Do not remove the space after them.

Quotation marks: Please replace the Dutch low quotation mark (,,) with the double quote ("), as these are not supported in the default character set used by DP. Let «guillemets», popular in Belgian prints, stand as they are. Older Dutch books are often very inconsistent in their use of quotation marks. Please mark mistakes with a [**note]. Punctuation marks may either come inside or outside the quotation marks. Please leave these as you find them.

Numbers: Sometimes numbers are presented with spaces in them like this: 1 000 000,00. Please leave them as such with the spaces. Note that in Dutch, the roles of the comma and the period are reversed. Periods (or in a few cases spaces) are used to separate groups of three digits, and a comma is used to separate the decimal fraction from the number.

Thought-dashes: In Dutch, the thought dashes are most commonly slightly shorter than in English, and surrounded by spaces or half-spaces. For consistency's sake, we proof them just as in English, that is, with two dashes, without spaces. If they are followed by other punctuation--, like here--, a space may come after the combination. Occasionally, you will see a thought-dash at the beginning of a sentence or paragraph, used as a kind of quotation mark. No special marking will be needed in this case, and no space need to follow it here also.

Ellipsis: For the ellipsis (...) we follow, as far as possible, the source with respect to the spacing and the number of dots. A modern Dutch convention is to use three dots, even at the end of a sentence. In older books we often see the use of four dots. You can indicate clear inconsistencies in a text with a short remark.

Guilder sign: The Dutch guilder sign, which looks like an italic f (ƒ) (from florin), should be proofed as [f].

Formatting

Names of tags: we use the English names of tags, since the post-processing software handles these.

The various font-styles:

• Italics: <i>italics</i>.
• Bold: <b>bold</b>.
• L e t t e r s p a c e d (words with spaces between the letters): <g>letterspaced</g> (remove the spaces between the letters). The letter g is derived from the German word gesperrt. The dutch digraph ij is treated as a single unit in this case, but there is no need to mark this specifically.
• Caps and Small Caps: change to caps and lower case, mark as <sc>Caps and Small Caps</sc>.
• CAPITALS: let them stand as capitals, CAPITALS.

Superscript text: use ^{...} for raised fragments of text. A single raised letter can be indicated without the braces ^e, but a group of more than one really needs them. Never use the English convention with the apostrophe.

Footnotes and endnotes: Old Dutch books often use a number with a closing parenthesis as footnote-marker, for example 3). Change this to [3] with the text of the footnote at the bottom of the page as follows: [Footnote 3: text of footnote.]. You can remove the closing parenthesis in this case.

Algemene richtlijnen voor Nederlandse tekst

In aanvulling op de algemene instructies in het Engels behandelen we hier een aantal zaken die regelmatig in Nederlandse teksten terugkomen. Merk op dat de Nederlandse tekst van deze richtlijnen afwijkt van de Engelse. Dit is doelbewust.

Proeflezen

De oude spelling: hier volgen we de algemene regel dat de spelling zo moet blijven als in het origineel. We doen geen enkele poging de tekst aan te passen aan de huidige spelling, omdat dit erg veel werk is en veel redactionele beslissingen vereist.

In de oude spelling (de spelling De Vries-Te Winkel) vallen twee dingen meteen op:

1. Het gebruik van -sch waar wij -s gebruiken in woorden als visch, wasch, en mensch. Het onderscheid heeft een etymologische basis. De -sch komt bijvoorbeeld vaak terug waar in het Engels -sh gebruikt wordt: fish, wash. Merk op dat de verleden tijd van is ook in de oude spelling was is.
2. De lange ee en oo. Ook hier zijn niet alle open o's of e's dubbel: zowel koolen en kolen komen voor. In het eerste geval ging het om de groente, in het tweede geval om de brandstof, dus bloemkoolen en steenkolen. Let dus vooral op dat je geen oude spelling gaat "corrigeren."

Daarnaast worden in de spelling De Vries-Te Winkel veel leenwoorden anders gespeld: millioen in plaat van miljoen, photographie in plaats van fotografie, enz.

In nog oudere spellingen zien we vaak ook een g in plaats van een ch, en is de consistentie vaak ver te zoeken. Ook zie je vaak dat bijvoeglijke naamwoorden afgeleid van eigennamen met een kleine letter beginnen: fransche in plaats van Fransche. Verander ook dit niet!

Spellingcontrole: Wees erg voorzichtig met spellingcontrole-programma's, met name nu deze zijn geïntegreerd in browsers. Verander de oude spelling niet automatisch of uit gewoonte in moderne spelling.

Spellingswijzigingen bij woordafbrekingen: Bij woordafbrekingen kan soms de spelling van een woord veranderen. Zo vervalt het trema: geïllustreerd wordt afgebroken als ge-illustreerd. Plaats in dat geval het trema weer terug als je de woordafbreking herstelt. Herstel ook de spelling in gevallen als café-tje versus cafeetje en auto-tje versus autootje. (Dit komt ook voor in oudere Duitse spelling: bak-ken versus backen.) Ben je niet zeker, gebruik dan een sterretje.

Fouten in de bron: Kom je een fout tegen in de bron, markeer deze dan als volgt: fout[**typo: verbetering]. Voeg een vraagteken toe als je niet zeker bent. Het is niet nodig oude spelwijzen zo te markeren.

Aanhalingstekens: vervang het Nederlandse lage aanhalingsteken (,,) door het hoge aanhalingsteken (dubbele quote: "). Deze worden niet in de tekenverzameling van DP ondersteund. Laat de «ganzenvoetjes», populair in Belgische drukken, staan. In oudere Nederlandse boeken worden aanhalingstekens vaak erg inconsistent gebruikt. Plaats een [**note] waar je inconsistenties ziet. Interpunctie kan zowel binnen als buiten de aanhalingstekens voorkomen. Laat dit gewoon staan zoals je het aantreft.

Getallen: Soms verschijnen getallen met spaties, zoals hier: 1 000 000,00. Laat de spaties in dit geval staan. In de uiteindelijke versie zal ik de spaties vervangen door speciale spaties die voorkomen dat een getal aan het einde van een regel in stukken gebroken kan worden.

Gedachtestreepjes: Gedachtestreepjes geven we weer zonder de voorafgaande of volgende spatie of halve spatie. Soms worden gedachtestreepjes gebruikt aan het begin van een alinea als een alternatief voor aanhalingstekens. Speciale markering is dan niet nodig. Ook in dat geval laten we op de gedachtestreepjes geen spatie volgen.

Beletselteken: voor het beletselteken (...) volgen we zoveel mogelijk de bron wat betreft de spatiëring en het aantal puntjes. Een moderne Nederlandse conventie is het gebruik van drie puntjes, zelfs aan het einde van een zin. In oudere boeken zien we vaak dat vier puntjes worden gebruikt. Duidelijke inconsistenties in een tekst kun je aangeven met een korte opmerking.

Guldenteken: Het Nederlandse guldenteken, ƒ, kunnen we als [f] weergeven.

Opmaak

Namen van tags: we gebruiken steeds de Engelse namen van tags, omdat de software hiervoor geschreven is. (gebruik dus bijvoorbeeld [Footnote: ... ] en [Illustration: ... ])

De verschillende lettertypen:

• Cursief: <i>cursief</i>.
• Vet: <b>vet</b>.
• U i t g e s p a t i e e r d (woord gezet met spaties tussen de letters): <g>uitgespatieerd</g> (maar dan wel zonder de spaties tussen de losse letters). De letter g komt van de Duitse term gesperrt. De Nederlandse ij wordt in dit geval als één letter beschouwd. Het is niet nodig dit apart aan te geven.
• Kapitaal en Klein Kapitaal: verander naar hoofdletters en kleine letters, markeer met <sc>Kapitaal en Klein Kapitaal</sc>.
• HOOFDLETTERS: laat staan in hoofdletters, HOOFDLETTERS.

Soms is het onduidelijk wat klein kapitaal en ALLEEN HOOFDLETTERS is. Volg in dat geval de volgende vuistregel. Zijn de hoofdlettertjes ongeveer even groot als de normale kleine letters, dan is het klein kapitaal, zijn ze net zo groot als de gewone hoofdletters aan het begin van zinnen of namen, dan zijn het in hoofdletters. In titels zijn er meestal geen andere letters om mee te vergelijken. Dan laten we het staan in hoofdletters, tenzij er in een woord duidelijk kleinere en grotere letters gebruikt worden.

Superieure tekst: gebruik ^{...} voor stukjes superieure tekst. Een enkele letter superieur kan zonder de accolades: ^e, maar meer dan een letter heeft de accolades echt nodig. Gebruik nooit de Engelse conventie met een apostrof!

Voet- en eindnoten: voor voetnoten wordt in oude Nederlandse boeken vaak een getal met een haakje-sluiten gebruikt, bijvoorbeeld 3). Verander dit naar [3] met de tekst van de voetnoot onderaan de bladzijde als volgt: [Footnote 3: Tekst van de voetnoot.]. Let op: het haakje-sluiten kun je in dit geval weghalen.

Eindredactie

Dit is mijn persoonlijke checklist voor de eindredactie (post-processing) van Nederlandse teksten.

• Aanhalingstekens.
• Moderne vormen.
• Consistente spelling.
• Afkortingen.
• Oude eenheden.
• Colofon.

Aanhalingstekens. Ik gebruik altijd 'curly quotes', ofwel typografische aanhalingstekens, volgens de gebruikte conventie. De ASCII quote gebruik ik niet. De Nederlandse lage aanhalingstekens werken veel beter met zinnen die beginnen met ' 't'.

Moderne vormen. Ik doe altijd een korte check voor een paar moderne vormen die makkelijk in een tekst kunnen sluipen, maar in de oude schrijfwijze fout zijn. Bijvoorbeeld de spelling 'mensen' voor 'mensch'. Het oude meervoud was 'menschen'

Consistente spelling. Oude teksten zijn vaak inconsistent gespeld. Volgens de spelling De Vries-Te Winkel waren 'moeielijk' en 'moeilijk' allebei toegestaan. Komen beide voor in een tekst, dan kies ik de vorm die het meest gebruikt wordt. Hetzelfde geld voor plaatsnamen. Dergelijke aanpassingen worden in de HTML versie van de tekst rood onderstreept en voorzien van een tool-tip die de oorspronkelijke spelling weergeeft: 'moeilijk'.

Afkortingen. In oudere teksten worden afkortingen vaak van spaties voorzien, zo zien we bijvoorbeeld 'b. v.' of 'n. l.' In dergelijke afkortingen haal ik de spaties weg, en maak ik er 'b.v.' en 'n.l.' van. Tussen initialen in namen voeg ik juist spaties toe als deze ontbreken, bijvoorbeeld: J. M. de Vries.

In voorkomende gevallen kan ik een afkorting van een tool-tip voorzien: 'b.v.'

Oude eenheden. Oudere eenheden, zoals de Rijnlandse roede, kan ik voorzien van een tool-tip die het moderne equivalent weergeeft. Een voorbeeld: '4 duim'.

Kaft. Indien nog voldoende toonbaar, maak ik een scan van de kaft (voorkant, achterkant, en rug) en oorspronkelijk titelpagina. Deze verwerk ik in de HTML versie van de tekst als illustraties. Eventueel aanwezige stempels en streepjescodes van bibliotheken, ex-libri van voormalige eigenaars zal ik (digitaal) verwijderen.

Inhoudsopgave. Als een boek een inhoudsopgave bevat, dan neem ik die over. Is er geen, dan plaats ik aan het einde van het boek een automatisch gegenereerde inhoudsopgave. In beide gevallen komt er een kleine koppeling in de rechter kantlijn naar de inhoudsopgave bij elk hoofdstuk.

Index. De originele index van een boek neem ik over, waarbij ik de paginanummers koppel aan de paginamarkeringen in de rechter kantlijn.

Colofon. Aan de HTML versie van mijn teksten voeg ik een colofon toe. Hierin komen wat gegevens over de bron van het werk, een uitleg van de redactionele wijzigingen, en een lijst van correcties te staan. Deze colofon genereer ik automatisch uit een hoofdbestand.

Bronnen

De E-ANS, of Elektronische Algemene Nederlandse Spraakkunst.

Taaladvies.net, een zeer nuttige site met adviezen voor modern taalgebruik. Voor oude boeken geldt dat we de schrijver volgen, en dit niet corrigeren.

Schrijf.be, een Belgische stijlgids.